Barchamizga ma’lumki insonda moddiy va ma’naviy ehtiyojlar yig’indisi mavjud. Ehtiyojlarning moddiy ta’rafi turli xil buyumlar, pul va boshqa kundalik foydalanidigan asbob uskunalar orqali qondirilsa, ma’naviy ehtiyojlar o’z navbatida kitoblar, gazeta jurnallar o’qish, turli musiqa va ashula tinglab, raqslardan bahra olish, mo’yqalam sohiblari yaratgan mo’jizalarni va turfa kinofilmlar, spektakllar tomosha qilish orqali ma’naviy ozuqa olamiz. Insonga bular ichida ko’pchilikka tushinish oson bo’lgan, yosh makon va zamon tanlamaydigan sa’nat turi kinofilimlardir. Bugungi kunda butun dunyoda, ayniqsa rivojlangan davlatlarda kino sanoati taraqqiy etib bormoqda va o’z navbatida yetarli tomashabinga ega. Shuni a’lohida takidlash kerakki, kino bu insonni o’zini doimiy dunyosini tark etib, kino olamida, aktyorlar bilan lahza hayot kechiradi. Ularni dardini o’z dardi deb bilib, xatolaridan xulosa chiqaradi. Ayniqsa yosh avlod ijobiy va salbiy qahramonlarga baho berib ularga qarab kelajakka intiladi. Shunday ma’lumotlardan xulosa qilib, bizni respublikamizda kino namoyishi qanchalik yo’lga qo’yilganligi bilan qiziqdik va vaziyatni o’rganishga kirishdik. Dastlab butun Qoraqolpog’iston miqyosida nechta teatr borligini aniqlash uchun ‘‘Qoraqolpoqfilim’’ agentligiga murojat qildik. Ular taqdim etgan ma’lumotlar ro’yxatida ayni paytda respublikamizda 22 ta kinoteatr bor ekanligi ma’lum bo’ldi. Bu raqamlar yaxshi albatta. Lekin bu ro’yxatda achinarli ma’lumotlarga ham duch keldik. Barcha kinozallar haqida so’z etgandan ko’ra poytaxtamizda joylashgan kinoteatrlarga to’xtalishni joiz deb bildik.

Markaz bo’lgan Nukus shahrida 4 ta kinoteatr binosi mavjud. Bekorga biz yuqorida bino deb keltirmadik. Chunki hozirda bu teatrlar taqdiri juda achinarli ahvolda. Ko’cha bo’ylab ketayotib ushbu tabarruk maskanlarning xarobaga aylangan, bosh qutuchaga qiyos aksini ko’rib ko’ngling buzilib ketadi. Bizningcha ko’nglida ozgina bo’lsada sa’natga mehri bor odam bunday vayronalikka befarq bo’la olmaydi. Endi savol aniq, nega poytaxtimiz bo’lgan Nukusda bironta ham kinoteatr faoliyati yo’lga qo’yilmagan? Bu savolga ham ‘‘Qoraqolpoqfilm’’ agetligi xodimlaridan javob oldik . Ularning aytishicha shaharda kinoga qiziqish ancha sust, hattoki ta’lim muassalarining ma’naviyat bo’limlari ham yoshlarga kinoning ruhiy va tarbiyaviy ahamiyati haqida yetarlicha targ’ibot ishlari olib borilmayotganini ta’kidlab o’tdi. Xullas oradagi, tanafusdan keyin kinoga tomoshabin topish qiyin ekanligi va bunga zamonaviy texnika texnologiyalarning ham bevosita ta’sir etayotganligini ham keltirib o’tdi. Bu gaplar ham ma’lum ma’noda haqiqatdir, biroq kinozallar bo’lmasa odamlar qayerda kino ko’rishadi? - degan o’rinli savol paydo bo’ladi. Axir shaharda joylashgan, o’z faoliyatini 1977- yildan, to 2000- yilgacha davom ettirgan 852 oringa mo’ljallangan muhtasham bino mana bir necha yildirki ta’mirsiz ahvolda. 2014- yilgacha bu joyda turli kino premeralari, kontsertlar vaqti-vaqti bilan berib borilgan bo’lsa o’tgan yildan e’tiboran, ish butunlay to’xtagan. Shu qatori 1987-yilda ochilgan ‘‘Turkiston’’ kinoteatrida esa joriy yilda ta’mirlash ishlari boshlab yuborilganligi quvonarli holat. 400 o’rinli ‘‘Amudaryo’’ kinoteatiri taqdiri esa bizga mavhumligicha qoldi. ‘‘Tsilinok’’ nomli 300 kishlik kinoteatr o’rnida esa, muhtsham to’yxona qat ko’targan. Bino o’ta chiroyli va zamonaviy. Qani endi, shuni o’rnida go’zal ma’daniyat maskani bo’lsa edi?! Qancha insonlarga ma’naviy ozuqa ulashardi. Xullas mana shu nomi ulug’, suprasi quruq kinoteatrlar haqida qisqacha ma’umotlar qatorida, kinoteatrlar sa’fida ‘‘Znamiya’’, ‘‘Vodnik’’,‘‘Raduga’’ nomli yozgi kino namoishi uchun mo’ljallangan, bugun esa ulardan faqat xarobaga aylangan devorlari saqlanib qolgan, maydonchalarni ham kiritshimiz mumkin.

Biz bu vaziyatni o’rganish jaroyonida qiziqarli va ajoyib ma’lumotga ega bo’ldik ya’ni, kinoteatrlar ro’yxatida bugungi kunda tuman markazlarida o’z faoliyatini to’liq yo’lga qo’yganlari bor ekan. Xususan Amudaryo tumanida joylashgan ‘‘Yoshlik’’ kinoteatiri ham shular jumlasidandir. ‘‘ayni paytda teatirimizda ‘‘Gumrohlar’’ nomli film namoyish etilayapti. Odamlarni kinoga jalib qilish uchun reklamadan foydalanayapmiz, bundan tashqari yoshlarni milliylik ruhi bilan suvg’orilgan kinolarimizga jalb qilishda maktab va boshqa ta’lim muassalari bilan a’loqlarni yaxshi yo’lga qo’yganmiz. Bilet narxlari 7 yoshgacha bo’lgan bolalarga bepul, 12 yoshgacha 2 ming va kattalarga esa 3 ming so’mni tashkil qiladi. Muntazam ravishda ‘‘Qoraqolpoqkino’’agentligi bilan hamkorlikda ish olib boramiz’’-deydi kinoteatr direktori Allabergenov Mansur. To’rtkuldagi ‘‘Navoiy’’ kinoteatirida ham ishlar yaxshi yo’lga qo’yilgan bo’lib, “Sarq devni minib”, “Tog’a” filmlari nomoyishi bo’lib o’tayotganligi haqida ma’lumot berdi ushbu kinoteatr direktori Artikov Shohruh. Hozirda bu kinoteatr o’z imkoniyatlaridan kelib chiqib, insonlarning kinoga mehrini uyg’otish maqsadida olis qishloqlardagi ta’lim muassalarida, kino namoyish etilayotganligi, haqidagi ma’lumotga ham ega bo’ldik. Xo’jayli, Qonliko’l va Qo’ng’irot tumanlaridagi kinoteatrlarda ta’mirlash ishlari olib borilgan bo’lib vaqti- vaqti bilan kino namoyishlari bo’lib turar ekan. Xullas tumanlardagi ushbu teatrlar faoliyatini poytaxtimizga na’muna sifatda ko’rsatsak arziydi deb o’ylaymiz.

Kino namoyishlari Nukusda butunlay yo’q demoqchimasmiz chunki “Qoraqolpoqkino” agentligi B. Madiyorovning aytishicha, “Qoraqolpoqfilmni” o’zida joylashgan kino zalida tez-tez kino namoyish etilib turar ekan. Tomashabinlar asosan ta’lim muassalaridan bo’lib ularga vatanga sadoqat, mardlik, milliy urf odatlarimizni aks ettiruvchi, filmlar ko’rsatilayotgani va bilet narxi 2 mingdan yuqori emasligi, bu borada kam taminlangan oila farzandlariga bepul ekanligini a’lohida ta’kidlab o’tdi. Bu ham yaxshi albatta, lekin baribir shaharda, hech bo’lmasa bir kinoteatr va yozgi kino tamoshogohi bo’lishi kerak degan fikrdamiz.
Biz oddiy xalqning bu boradagi ko’z qarashlarini bilish maqsadida shaharda istiqomat qiluvchi, bir necha insonlar fikri bilan qiziqdik. 37 yoshli shahar yashovchisi, Jangabay Marziyaev fikricha kinoteatrda kino ko’rishni zavqi boshqacha. Sababi bunday tarbiyaviy maskanlar yoshlarga ma’naviy ozuqa berishi bilan birga, ularda o’ziga xos elitar madaniyatni shakillantiradi. Millatimizga va vatanimizga bo’lgan mehr, muhabbati mustahkamlanadi. Jamoat joyda o’zini tutish tartibini ham o’rganadi. Nukusda tahsil olayotgan talaba Biybinaz Dosimbetobva esa agar kinoteatrlarda yangi o’zbek kinolari namoyish etilsa, ularni reklamasi berilsa, ko’pchilik qiziqish bildirib, kino tomoshasiga tashrif buyrishini, shuningdek yozgi kinoteatrlar bor bo’lsa, yoshlar o’zlari ijodiy davralar va kansertlar uyishtirishi mumkinlagiga ishonch bildirdi.

Ikki insonning fikri bilan xulosa chiqarish qiyin albatta, biroq baribir kino insonni milliyligini, odatlarini va real ta’svirni virtual dunyoda aks ettiruvchi qurol deb bilamiz. Maqolamizni o’qib o’z fikirlarizni bildirasiz degan umiddamiz. Xulosa chiqarish sizdan…


Muhayyo Rahimboeva.
QDU 3-kurs talabasi.