Etuk va barkamol avlodni rivojlantirishda internet saytlarining o’rni
Ziyada Qojiqbaeva, Guljahan Seytnazarova
Berdaq nomidagi Qaraqalpoq davlat universiteti
Insoniyat xizmatining turli sohalariga axborot texnologiyalarining kirib kelishi rivojlanish jarayoniga o’zining ijoviy ta’sirini o’tkazmoqda. Bugungi kunga kelib axborot texnologiyalari va internet davr nigohini belgilovchi birlamshi vositalar qatoridan o’rin oldi. Hozirda, kompyuter, telefon yoki faks ko’magisiz ish yuritishning o’zi bo’lmaydi. Jamiyatimizning barcha sohalari uchun internet tarmog’i katta hajimga ega ma’lumotlar bazasiga aylandi. Shu kabi jarayonlarning ro’y berishida jahon axborot tarmog’i bo’lmish internetning ulushi katta. Internet tarmog’i kommunikatsiyaning globallashuvi uchun zamin yaratti va dunyodagi eng asosiy liberal sistemalarning biri bo’lib, yakka tartibda uning doimiy egasi yo’q. Uning xizmatini muvofiqlashtiruvchi (umumlashtiruvchi) yolg’iz sistema yo’qligi barchaga ma’lum. Odatiy axborot vositalaridan farqli ularoq vaqt va oraliq tushunchalari internet uchun ahamiyatli emas. Unda turli xil axborot oqimlari, hamma vaqt masofa tanlamastan harakatta, masalanining bu tarafi xalqaro ahamiyatga ega. Tarmoq za’ruriy bilim va axborot, turlicha xizmatlar daragi hamdir. U sonsiz yo’nalishlarga ega kutubxonaga qiyos. Har bir bo’limiga turli tuman saholarga oid ma’lumotlar joylashtiriladi. Bu imkoniyatlardan unumli foydalanish esa, insonning o’z qo’lida. Tarmoq o’zida barcha ommoviy axborot vositalarini televidenie, radio va gazeta-jurnallarning hususiyatlariga egaligi va axborotlarning ko’pligi uning bu haqidagi ustunligini ta’minlaydi. Shuni alohida atab o’tish o’rinli tezlik bilan yangilanib borayotgan hozirgi globallashuv davrida Internet o’zining qator imkoniyatlari bilan birga, ayrim muammolarni ham keltirib shiqarmoqta.
Yuzaga kelgan muammoni eshish maqsadida bir qator mamlakatlarda amaliy ishlar boshlab yuborildi. Davlatimiz Prezidenti I.A.Karimovning “O’zbekiston Respublikasi jamoatlik ta’lim axborot tarmog’in yoritish haqida” 2005 – yil 28-sentabrdagi 191-sonli qaroriga muvofiq tashkil etilgan “ZiyoNet” portali bugungi kunda jadal qadamlar bilan rivojlanib, yoshlar tomonidan eng ko’p poydalaniladigan portallarning biriga aylanib bormoqda. “ZiyoNet” oddiy portal emas, - u jamoatlik, ta’lim beruvchi birdan- bir axborot maydoni bolib, unda o’quv-metodik,ilmiy, yoshlar va bolalar uchun materiallar toplash bilan shug’ullanish ham mumkin. “Davlat uchun xizmat ko’rsatuvchi birdan-bir portal” deb boshlangan “ZiyoNet” axborot ta’lim tarmog’ining birinchi betida. Unda “O’quvchilarga”, “Talabalarga”, “Ota-onalarga”, “Institut va universitetlarga” shu kabi bo’limlari bor. Har bir bo’limda bir qancha sohalar o’rin olgan. Masalan, “Talabalar” bo’limida “Oliy ta’lim”, “Psixologiyadan videolar”, “Ekonomika va boshqarish”, “Tanlovlar va grantlar”, “Adabiyot foallari” nomli sohalardan ma’lumotlar alish mumkin. “ZiyoNET’ tarmog’idagi materiallarning tasirchanligiga erishish uchun foto va videomateriallarning ahamiyati katta. Ilm va texnika yutuqlar bugungi davr texnologiyalarning o’rni o’z oldiga. Ommoviy axborot vositalarida ayniqsa, zamonaviy internet jurnalistikasida “interaktivlik” tushunchasining ishlatilishida ko’pincha texnikaviy va jamoatlik turlarga asoslangan holda ajratiladi. Jurnalistikada qo’llaniladigan “interaktivlik” “inson-inson” shinjiri, “inson-mashina” o’zaro xizmatida o’quvchi mashinaga ta’sir etish imkoniyati va tanlash imkoniyatiga ega bo’ladi.
Internetta xabar olishning belgilangan qoidalari yoki aniq manzili ko’p bo’lib, ularni ma’lum darajada tanlash usuli yo’q. Anig’iroq qilib aytadigan bo’lsak, kundalikli gazetalarni kuzatib boradigan o’quvchi o’ziga kerakli ma’lumotni qaerdan topishni yoki qaysi betta qanday axborot borligini yaxshi biladi. Uning uchun maqolaning mavzusin katta hariflar bilan yozish ham shart emas.
Davlatimiz Prezidenti I.A.Karimov “Yuksak manaviyat –yengilmas kuch” nomli kitobida globallashuv jarayoni va mafkuraviy kurashlar haqida aytib o’tar ekan, “Globallachuv bu, eng avvalo zamonning yo’qori darajada jadallachuvi bo’lib topiladi. Har bir jamiyatlik hodisaning ijoviy va salviy tarafi bo’lgani kabi, globallashuv jarayoni da bundan yiroq emas. Hozirgi davrda uning keskin va keng ko’lamli tasirin barcha sohalarda ko’rish, sezish mumkin” deb yozadi. Shu fikrlarni “O’rgimchak to’ri” deb nomlangan internet misolida olib qaraydigan bo’lsak, uning qanchalik real ekanligin ko’rishimiz mumkin.
Mustaqillikning dastlabki yillaridan boshlab, anig’irog’i 1994-yilda mamlakatimizda ommoviy axborot vositalarining umumiy soni 445 ni tashkil qilgan bo’lsa, bugungi kunda ularning soni 1095 ga yetti va bu ko’rsatkish yanada o’sib bormoqda. Bu borada nodavlat ommoviy axborot vositalaining soni ham ko’payib bormoqta. Agar 1994-yilda nodavlat ommoviy axborot vositalarining soni 31 ni tashkil qilgan bo’lsa, bugungi kunga kelib ularning soni 520 dan oshib ketti. “ZiyoNET” tarmog’idagi materiallarning yanada ta’sirshanligin oshirish uchun quydagilarni rivojlantirishimiz lozim:
1-dan, Tarmoqdagi informatsiyalarning o’z vaqtida joylashtirilishini ta’minlash kerak. Sababi, uch kundan keyin berilgan informatsiya Internet uchun keshikkan hisoblanadi.
2-dan, “Qiziqarli saytlar” ning tematikasini ranglantirish kerak. O’sib kelayotgan yosh avlodni barkamollik ruhida tarbiyalashda ahamiyati katta.
3-dan, Ilm va texnika yangiliklari bilan qator talabalar tomonidan yaratilgan ilmiy yangiliklarni ham targ’ibot qilishimiz kerak. Shunda ular o’zlarining tengdoshlari kabi harakat qilishi mumkun.
Shu narsalarni yetilishtira olsak, biz bilamiz, etuk va barkamol avlodni rivojlantirishga hissa qosha olamiz.
Berdaq nomidagi Qaraqalpoq davlat universiteti
Insoniyat xizmatining turli sohalariga axborot texnologiyalarining kirib kelishi rivojlanish jarayoniga o’zining ijoviy ta’sirini o’tkazmoqda. Bugungi kunga kelib axborot texnologiyalari va internet davr nigohini belgilovchi birlamshi vositalar qatoridan o’rin oldi. Hozirda, kompyuter, telefon yoki faks ko’magisiz ish yuritishning o’zi bo’lmaydi. Jamiyatimizning barcha sohalari uchun internet tarmog’i katta hajimga ega ma’lumotlar bazasiga aylandi. Shu kabi jarayonlarning ro’y berishida jahon axborot tarmog’i bo’lmish internetning ulushi katta. Internet tarmog’i kommunikatsiyaning globallashuvi uchun zamin yaratti va dunyodagi eng asosiy liberal sistemalarning biri bo’lib, yakka tartibda uning doimiy egasi yo’q. Uning xizmatini muvofiqlashtiruvchi (umumlashtiruvchi) yolg’iz sistema yo’qligi barchaga ma’lum. Odatiy axborot vositalaridan farqli ularoq vaqt va oraliq tushunchalari internet uchun ahamiyatli emas. Unda turli xil axborot oqimlari, hamma vaqt masofa tanlamastan harakatta, masalanining bu tarafi xalqaro ahamiyatga ega. Tarmoq za’ruriy bilim va axborot, turlicha xizmatlar daragi hamdir. U sonsiz yo’nalishlarga ega kutubxonaga qiyos. Har bir bo’limiga turli tuman saholarga oid ma’lumotlar joylashtiriladi. Bu imkoniyatlardan unumli foydalanish esa, insonning o’z qo’lida. Tarmoq o’zida barcha ommoviy axborot vositalarini televidenie, radio va gazeta-jurnallarning hususiyatlariga egaligi va axborotlarning ko’pligi uning bu haqidagi ustunligini ta’minlaydi. Shuni alohida atab o’tish o’rinli tezlik bilan yangilanib borayotgan hozirgi globallashuv davrida Internet o’zining qator imkoniyatlari bilan birga, ayrim muammolarni ham keltirib shiqarmoqta.
Yuzaga kelgan muammoni eshish maqsadida bir qator mamlakatlarda amaliy ishlar boshlab yuborildi. Davlatimiz Prezidenti I.A.Karimovning “O’zbekiston Respublikasi jamoatlik ta’lim axborot tarmog’in yoritish haqida” 2005 – yil 28-sentabrdagi 191-sonli qaroriga muvofiq tashkil etilgan “ZiyoNet” portali bugungi kunda jadal qadamlar bilan rivojlanib, yoshlar tomonidan eng ko’p poydalaniladigan portallarning biriga aylanib bormoqda. “ZiyoNet” oddiy portal emas, - u jamoatlik, ta’lim beruvchi birdan- bir axborot maydoni bolib, unda o’quv-metodik,ilmiy, yoshlar va bolalar uchun materiallar toplash bilan shug’ullanish ham mumkin. “Davlat uchun xizmat ko’rsatuvchi birdan-bir portal” deb boshlangan “ZiyoNet” axborot ta’lim tarmog’ining birinchi betida. Unda “O’quvchilarga”, “Talabalarga”, “Ota-onalarga”, “Institut va universitetlarga” shu kabi bo’limlari bor. Har bir bo’limda bir qancha sohalar o’rin olgan. Masalan, “Talabalar” bo’limida “Oliy ta’lim”, “Psixologiyadan videolar”, “Ekonomika va boshqarish”, “Tanlovlar va grantlar”, “Adabiyot foallari” nomli sohalardan ma’lumotlar alish mumkin. “ZiyoNET’ tarmog’idagi materiallarning tasirchanligiga erishish uchun foto va videomateriallarning ahamiyati katta. Ilm va texnika yutuqlar bugungi davr texnologiyalarning o’rni o’z oldiga. Ommoviy axborot vositalarida ayniqsa, zamonaviy internet jurnalistikasida “interaktivlik” tushunchasining ishlatilishida ko’pincha texnikaviy va jamoatlik turlarga asoslangan holda ajratiladi. Jurnalistikada qo’llaniladigan “interaktivlik” “inson-inson” shinjiri, “inson-mashina” o’zaro xizmatida o’quvchi mashinaga ta’sir etish imkoniyati va tanlash imkoniyatiga ega bo’ladi.
Internetta xabar olishning belgilangan qoidalari yoki aniq manzili ko’p bo’lib, ularni ma’lum darajada tanlash usuli yo’q. Anig’iroq qilib aytadigan bo’lsak, kundalikli gazetalarni kuzatib boradigan o’quvchi o’ziga kerakli ma’lumotni qaerdan topishni yoki qaysi betta qanday axborot borligini yaxshi biladi. Uning uchun maqolaning mavzusin katta hariflar bilan yozish ham shart emas.
Davlatimiz Prezidenti I.A.Karimov “Yuksak manaviyat –yengilmas kuch” nomli kitobida globallashuv jarayoni va mafkuraviy kurashlar haqida aytib o’tar ekan, “Globallachuv bu, eng avvalo zamonning yo’qori darajada jadallachuvi bo’lib topiladi. Har bir jamiyatlik hodisaning ijoviy va salviy tarafi bo’lgani kabi, globallashuv jarayoni da bundan yiroq emas. Hozirgi davrda uning keskin va keng ko’lamli tasirin barcha sohalarda ko’rish, sezish mumkin” deb yozadi. Shu fikrlarni “O’rgimchak to’ri” deb nomlangan internet misolida olib qaraydigan bo’lsak, uning qanchalik real ekanligin ko’rishimiz mumkin.
Mustaqillikning dastlabki yillaridan boshlab, anig’irog’i 1994-yilda mamlakatimizda ommoviy axborot vositalarining umumiy soni 445 ni tashkil qilgan bo’lsa, bugungi kunda ularning soni 1095 ga yetti va bu ko’rsatkish yanada o’sib bormoqda. Bu borada nodavlat ommoviy axborot vositalaining soni ham ko’payib bormoqta. Agar 1994-yilda nodavlat ommoviy axborot vositalarining soni 31 ni tashkil qilgan bo’lsa, bugungi kunga kelib ularning soni 520 dan oshib ketti. “ZiyoNET” tarmog’idagi materiallarning yanada ta’sirshanligin oshirish uchun quydagilarni rivojlantirishimiz lozim:
1-dan, Tarmoqdagi informatsiyalarning o’z vaqtida joylashtirilishini ta’minlash kerak. Sababi, uch kundan keyin berilgan informatsiya Internet uchun keshikkan hisoblanadi.
2-dan, “Qiziqarli saytlar” ning tematikasini ranglantirish kerak. O’sib kelayotgan yosh avlodni barkamollik ruhida tarbiyalashda ahamiyati katta.
3-dan, Ilm va texnika yangiliklari bilan qator talabalar tomonidan yaratilgan ilmiy yangiliklarni ham targ’ibot qilishimiz kerak. Shunda ular o’zlarining tengdoshlari kabi harakat qilishi mumkun.
Shu narsalarni yetilishtira olsak, biz bilamiz, etuk va barkamol avlodni rivojlantirishga hissa qosha olamiz.
Chechaklar safiga qo’shilgan g’uncha
Bolalik va yoshlikni inson umrining tongi deb atasak, o’rinli o’xshatish qilgan bo’lamiz. Bu beg’ubor davrda har bir o’g’il-qiz bir dunyo orzu-umidlar og’ushida yashaydi. Hayot, umrning ma’nosi to’g’risida o’z dunyoqarashi,...
Konstitutsiya - baxtimiz poydevori!
Har yili konstitutsiyamiz qabul qilingan kuni nishonlar ekanmiz davlatimiz rahbari o’zlarining bayram tabrigini fuqorolarga yo’llaydi. O’zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi mamlakatimizning demokratik davlat va fuqorolik...
