Facebook – du’nyadag’ı en’ iri sotsiallıq tarmaq bolıp tabıladı. Facebook sotsiallıq tarmag’ına 2004 jılı Mark Tsukerberg penen birge onın’ sherikleri Edwardo Saverin, Dastin Moskovits birlesip tiykar salg’an. Mark Tsukerberg 23 jasında o’zinin’ saytının’ arqasında du’nyadag’ı jas milliarder boldı. Sayttın’ da’slepki atı TheFacebook dep ataldı ha’m og’an Garvard universitetinin’ studentleri g’ana kire alatug’ın edi, son’ Boston universitetinin’ studentlerinede kiriw imkaniyatı jaratıldı. Keyin AQSHtag’ı .edu domeninde adresi bar qa’legen oqıw orınlarındag’ı studentlerde dizimnen o’tti. 2006 jılı sentyabr ayınan baslap 13 jastan o’tken, elektron pochtası bar paydalanıwshılarg’a paydalanıw mu’mkinshiligi jaratıldı. Ha’zirgi waqıtta (2013 jıl, mart) Facebooktın’ paydalanıwshıları sanı 1,11 milliardtan aslam, olardın’ ko’pshiligi saytqa mobil baylanıs qurılmaları arqalı kiredi. Facebook sotsiallıq tarmag’ı 2009 jılı 700 mln AQSH dollar payda ko’rdi.

Funktsiyaları
Facebook-te paydalanıwshılar: o’zleri tuwralı fotosu’wretleri ha’m mag’lıwmatları bar profil du’ziwge, doslar shaqırıwg’a, xat almasıwg’a, o’z statusın o’zgertiwge, o’zinin’ ha’m basqa adamlardın’ “diywalına” (virtual) xabar jazıwg’a, fotosu’wretler ha’m videolardı ju’klewge mu’mkinshilik beredi h.t.b funktsiyalardı atqaradı.

2007 jılı Facebook bag’darlamashılarg’a qollanbalar (oyınlar, muzika almasıw quralları, fotosu’wretler h.t.b) du’zip (jaratıp) ha’m onnan payda tabıwdı usındı. Bul mu’mkinshiliktin’ arqasında sayttın’ qatnasıwshıları ko’beydi. Facebook o’z paydalanıwshılarına o’z-ara ha’rekette bola alatug’ın funktsiyalardın’ jıynag’ın usındı. Yag’nıy paydalanıwshılar ushın ko’plegen mu’mkinshiliklerdi jarattı. Ko’p paydalanıwshılar ushın – virtual ımlaw, fotoalbomlar ha’m tanıs paydalanıwshılardın’ xat qaldıra alatug’ın “diywal” xızmetleride o’z iskerligin basladı. Paydalanıwshı o’z betinde (jeke ha’m ko’pshilikke ja’riyalag’an informatsiyaları bar veb bet) ja’riyalag’an informatsiyanı basqarıw da’rejesi arttı ha’m onı baqlaw imkaniyatı jaratıldı.

Tariyxı
Facebooktın’ tiykarshısı Mark Tsukerberg ekinshi kursında oqıp ju’rip, yag’nıy 2003 jılı 28 oktyabrde Facemash atlı internet saytın jarattı. Bul sayt arqalı Garvard universiteti studentlerinin’ foto albomın ha’m dizimin jarattı. Sayttın’ da’slepki ashılg’an waqtında yag’nıy eki saattın’ ishinde saytqa kiriwshiler sanı 450 adamdı quradı ha’m sol waqıtta fotosu’wretler 22000 ret ko’rildi. Sayt tez pa’t penen ko’pshilikke tanıldı, biraq Garvard adminstratsiyası sayttı bir neshe ku’nge jawıp tasladı. Tsukerberg adminstrativlik qa’wipsizlikti buzg’anı ushın ayıplandı. Degen menen son’ bul ayıplawlar biykar etildi.

Keyingi semestrda, yag’nıy 2004 jıl yanvar ayında, Tsukerberg jan’a veb-sayt ushın kod jaza basladı. So’ytip 2004 jıl 4 fevralda Tsukerberg thefacebook.com ma’nzili boyınsha TheFacebook saytın iske qostı.

To’mendegi su’wrette Facebook saytına tiykar salg’an – Mark Tsukerberg.

Da’slebinde sayttı iske qosqannan son’ Tsukerberg mashqalalar ortasında qalıp qoydı. Son’ sotsiallıq tarmaq ag’zaları Garvard kolledjinin’ studentleri menen g’ana sheklendi, ha’m onda bir ay ishinde garvardttın’ studentlerinin’ yarmımınan aslamı dizimnen o’tti. Son’ sayttın’ ja’nede rawajlanıwın maqset etken Tsukerberg Edwardo Saverin (finans direktorı), Dastin Moskovits (bag’darlamashı), Endryu Mak-Kollum (su’wretshi) ha’mde Kris Xyuz lar menen birgelikte sayt iskerligin alıp bardı. 2004 jıldın’ mart ayında Facebook paydalanıwshılar aymag’ı Stenfordqa ha’m Kolumbiya universitetine shekem auditoriyası ken’eydi. Son’ basqada universitetlerge, Boston universiteti, Nyu-York universiteti, Massachusets texnologiyalıq institutı, sonday-aq Kanada ha’m AQSH universitetlerinin’ ko’pshiliginde sayttan paydalana basladı. The Facebook kompaniyası 2004 jıldın’ iyun ayında Palo-Altog’a (Kaliforniya) ko’shti. Kompaniya 2005 jılg’a 200 000 AQSH dollarına facebook.com domen atın satıp alg’annan son’ o’zinin’ The artiklın alıp tasladı. 2006 jıldın’ 26 sentyabr ayınan baslap, internette elektron pochtasına iye ha’m 13 jastan o’tken ha’r bir paydalanıwshı ushın dizimnen o’tiwge mu’mkinshilik jaratıldı.

2007 jıl 24 oktyabrde Facebooktın’ 1,6% aktsiyaların Microsoft kompaniyası 240 million dollarg’a alg’anı tuwralı ja’riyalandı, al kompaniya 15 milliard dollarg’a bahalandı. Microsoft Facebookke xalıqaralıq xabarlandırıwlardı jaylastırıwg’a ruxsat aldı. 2009 jıl sentyabrde Facebooktın’ tapqan tabısı tuwralı ja’riyalandı. SecondMarket Inc mag’lıwmatları boyınsha kompaniyanın’ qunı 41 milliard dollardı quradı. Son’ Facebook AQSHtag’ı internet kompaniyalarının’ arasında u’shinshi (Google ha’m Amazonnan keyin) orında turdı. 2011 jıl 2-yanvarda The New York Times mag’lıwmatı boyınsha Facebooktın’ qunı 50 milliard dollarg’a jetti.

2009 jıldan keyin Facebook trafigi arttı. 2010 jılı 13 martta Facebooktin’ Google-ge qarag’anda qatnasıwshıları ko’p boldı.

Xronologiya
2009 jıl iyun ayınan baslap, paydalanıwshılarg’a o’z betlerinin’ qa’legen ma’nzilin alıw mu’mkinshiligi jaratıldı.

2010 jıl 30 sentyabrde kompaniya sotsiallıq tarmaqta Skype internet-telefoniya xızmeti menen sha’rtnama du’zdi. 7 oktyabrde toparlardın’ jan’adan islengen interfeysi usınılg’an. İnterfeys adamlar arasında tez ha’m qa’wipsiz mag’lıwmat almasıwg’a mu’mkinshilik jaratadı dep ku’tilmekte. Jan’a toparlardın’ ayırmashılıqları: hu’jjetlerdi birlesip redaktorlawg’a, toparlıq chatqa, elektron pochta arqalı xat ja’riyalawg’a mu’mkinshilik beredi.

2011 jıl 16 yanvarda “Altın globus” kinopremiyasının’ 86-saltanatlı keshesinde 2010 jıldın’ “Ayrıqsha filmi” atag’ın aldı, bul dramaturalıq janrdag’ı ko’rinis Devid Fincheranın’ “Sotsiallıq tarmaq” filmi edi. “Sotsiallıq tarmaq” – Facebooktın’ qa’liplesiw tariyxı haqqındag’ı film.

Al 6 iyul ku’ni Mark Tsukerberg o’z prezentatsiyası arqalı Skype platformasındag’ı videochattın’ iske qosılg’anlıg’ı haqqında ja’riyaladı.

Facebooktın’ tabıslarının’ ko’pshiligi reklamanın’ arqasında. Demek, Microsoft Facebook-tın’ ekslyuziv kollegası bolıp tabıladı.

FBML
XHTML – belgilerinin’ ha’r tu’rliligin ko’rsetetug’ın FBML(Facebook Markup Language Fundamentals) dep atalg’an interfeys belgilerinin’ arnawlı tilge iye qollanbası bar eken. Bul qollanba Facebooktın’ interfeysinin’ tayar elementlerin qollanıw mu’mkinshiligin jaratadı.

Facebook bu’gingi ku’nde:
1 milliardtan aslam paydalanıwshısı bar facebook – du’nyadag’ı en’ u’lken sotsiallıq tarmaq. Biz joqarıda Facebook sotsiallıq tarmag’ı Garvard universitetinin’ 2 kursında oqıp ju’rip Mark Tsukerberg tiykar salg’anın ha’m onı rawajlandırg’anın ko’rip o’ttik. Ha’zirgi waqıtta facebooktı ko’pshilik paydalanıwshılar mobil qurılmaları arqalı paydalanadı.

Ayırım derekler
• 1 milliardtan aslam paydalanıwshısı bar;
• Ha’r ay sayın aktiv paydalanatug’ın paydalanıwshılarının’ sanı 901 milliong’a shamalas;
• Ha’r ay sayın 448 million paydalanıwshı mobil qurılmalar arqalı paydalanadı;
• Ku’n sayın belsendi paydalanatug’ın paydalanıwshılardın’ sanı 526 millionnan artıq;
• Ha’r ku’n sayın 300 million su’wret ju’klenip, 3.2 milliard Like basılıp ha’m pikirler jazıladı;
• Facebooktag’ı en’ ataqlı adam qosıqshı Eminem bolıp tabıladı. Onın’ 61 million ıqlasbenti bar;
• Barlıq paydalanıwshılardın’ 43% -in erkek, 57% -in hayallar quraydı;
• Facebooktın’ ortasha paydalanıwshısında 140 tan aslam dostı bar;
• Facebooktı du’nyanın’ 70 ke shamalas tillerinde paydalanıwg’a boladı;
• 9 milliong’a shamalas facebook qollanbaları bar.


Tayarlag'an: Kalmuratov B.
Paydalanılg’an veb a’debiyatlar:
en.wikipediya.org
https:/ / www. facebook. com
http:/ / fb. com
http:/ / thefacebook. com
McGirt, Ellen. "Facebook’s Mark Zuckerberg: Hacker. Dropout. CEO. " (http:/ / www. fastcompany. com/ magazine/ 115/open_features-hacker-dropout-ceo. html), Fast Company, May 1, 2007. Retrieved November 5, 2009.Parr, Ben (February 7, 2011). " These Are Facebook's New Offices [PHOTOS] (http:/ / mashable. com/ 2011/ 02/ 07/facebook-menlo-park-pics/ )." Mashable (New York). Retrieved April 6, 2011.
Brundage, Sandy (February 8, 2011). "Facebook moving headquarters to Menlo Park: Social-networking giant to move into former
Sun/Oracle campus" (http:/ / www. almanacnews. com/ news/ show_story. php?id=8270). The Almanac (Menlo Park, CA).