10-ámeliy jumıs: Python programmalastırıw tilinde kortejler (Tuples)

I. Teoriyalıq bólim
1. Kortej (Tuple) túsinigi
• Kortej - bir neshe elementlerdi óz ishine alǵan, tártiplengen hám ózgermeytuǵın (immutable) maǵlıwmatlar strukturası
• Python tilinde kortejler ( ) qawsırmalar belgisi menen jaratıladı
• Kortej elementleri 0-den baslanǵan index boyınsha saqlanadı
2. Kortejdiń tiykarǵı ózgeshelikleri:
• Kortejde hár túrli tipli elementler bolıwı múmkin (sanlar, tekstler, logikalıq maǵlıwmatlar)
• Kortej ózgermeytuǵın (immutable) esaplanadı
• Kortejde elementler qaytalanıwı múmkin
• Kortejde elementlerdiń tártibi saqlanadı
3. Kortejler menen islewdiń tiykarǵı operaciyaları:
• Kortej jaratıw
• Elementlerge kirisiw
• Kortejdi kesiw (slicing)
• Kortejlerdi birlestiriw
• Kortej elementlerin sanaw
4. Kortejler hám dizimler arasındaǵı ayırmashılıqlar:
• Kortejler ózgermeytuǵın, dizimler ózgeriwshi
• Kortejler ádette ( ) menen, dizimler [ ] menen jaratıladı
• Kortejler kóbirek operaciyalarda tezirek isleydi
• Kortejler kóbirek jáne ózgermeytuǵın maǵlıwmatlardı saqlaw ushın qollanıladı
II. Ámeliy bólim
1. Kortej jaratıw hám elementlerge misal:

# Bos kortej
bos_kortej = ()

# Sanlar korteji
sanlar = (1, 2, 3, 4, 5)

# Hár túrli tipli elementler
aralas = (1, "text", True, 3.14)

# Bir elementli kortej
bir_element = (42,)  # Esletpe: útirlı bolıwı kerek

2. Kortej elementlerine kirisiw:

sanlar = (1, 2, 3, 4, 5)
print(sanlar[0])  # 1
print(sanlar[-1])  # 5

3. Kortejdi kesiw (slicing):

sanlar = (1, 2, 3, 4, 5)
print(sanlar[1:4])  # (2, 3, 4)
print(sanlar[:3])   # (1, 2, 3)
print(sanlar[2:])   # (3, 4, 5)

4. Kortejlerdi birlestiriw:

a = (1, 2, 3)
b = (4, 5, 6)
c = a + b
print(c)  # (1, 2, 3, 4, 5, 6)

5. Kortej elementlerin sanaw:

sanlar = (1, 2, 2, 3, 4, 2)
print(sanlar.count(2))  # 3

Ámeliy tapsırma:
Tómendegi máselelerdi sheshiń:
1. Hápte kúnlerinen ibarat kortej jaratıń hám onıń 3-shi elementin shıǵarıń.
2. Eki kortejdi birlestirip, jańa kortej alıń hám onıń uzınlıǵın tabıń.
3. (1, 2, 3, 4, 5) kortejiniń 2-shi elementinen 4-shi elementine shekem bólimin alıń.
4. (1, 2, 2, 3, 4, 2, 5) kortejinde 2 sanı neshe ret ushırasatıǵının tabıń.
5. Ózińizdiń atıńız, jasıńız hám qızıǵıwshılıǵıńızdan turatıǵın kortej jaratıń hám onı ekranda kórsetip beriń.
Sheshimler:
1. Hápte kúnleri korteji:

hapte_kunleri = ("Dúyshembi", "Siyshembi", "Sárshembi", "Piyshembi", "Juma", "Shembi", "Ekshembi")
print(hapte_kunleri[2])  # Sárshembi

2. Kortejlerdi birlestiriw:

a = (1, 2, 3)
b = (4, 5, 6)
c = a + b
print(c)  # (1, 2, 3, 4, 5, 6)
print(len(c))  # 6

3. Kortejdi kesiw:

sanlar = (1, 2, 3, 4, 5)
print(sanlar[1:4])  # (2, 3, 4)

4. Element sanın esaplaw:

sanlar = (1, 2, 2, 3, 4, 2, 5)
print(sanlar.count(2))  # 3

5. Jeke maǵlıwmatlar korteji:

jeke_maglıwmatlar = ("Azamat", 25, "Programmalastırıw")
print(jeke_maglıwmatlar)  # ("Azamat", 25, "Programmalastırıw")