3-ámeliy jumıs: Python programmalastırıw tili sintaksisi

1. Python sintaksisiniń tiykarǵı qaǵıydaları

# 1. Qatarlardıń uzınlıǵı
print("Bul bir qatar")  # Bir qatar

print("Uzın qatardı \
bóliw usılı")  # Qatar bóliw

# 2. Bos orınlar (probel) hám TAB
if True:
    print("Tuwrı")  # 4 probel yamasa 1 TAB
    if True:
        print("Taǵı ishke")  # 8 probel yamasa 2 TAB

2. Kommentariyalar

# Bul bir qatarlı kommentariya

"""
Bul kóp qatarlı
kommentariya
úsh tırnaqsha ishinde
"""

'''
Bir tırnaqsha menen 
kóp qatarlı kommentariya
jazıw múmkin
'''

x = 5  # Qatardıń aqırında kommentariya

3. Ózgeriwshiler hám maǵlıwmat tipleri

# Ózgeriwshilerge mánisler beriw
atı = "Azamat"       # string (tekst)
jası = 25            # integer (pútin san)
boyı = 1.75          # float (haqıyqıy san)
student = True       # boolean (logikalıq)

# Bir neshe ózgeriwshige mánisler beriw
a, b, c = 1, 2, 3

# Birdey mánislerdi bir neshe ózgeriwshige beriw
x = y = z = 0

# Ózgeriwshilerdiń tiplerin tekeriw
print(type(atı))     # <class 'str'>
print(type(jası))    # <class 'int'>
print(type(boyı))    # <class 'float'>
print(type(student)) # <class 'bool'>

4. String (tekst) formatlaw

# Tekstlerdi formatlaw usılları
atı = "Azamat"
jası = 25

# 1-usıl: + operatorı
tekst1 = "Atı: " + atı + ", Jası: " + str(jası)

# 2-usıl: format() metodı
tekst2 = "Atı: {}, Jası: {}".format(atı, jası)

# 3-usıl: f-string (eń qolaylı usıl)
tekst3 = f"Atı: {atı}, Jası: {jası}"

print(tekst1)
print(tekst2)
print(tekst3)

5. Shártli operatorlar

# If-elif-else sintaksisi
jası = 18

if jası > 18:
    print("Úlken")
elif jası == 18:
    print("18 jas")
else:
    print("Kishi")

# Qısqa if (ternar operator)
nátiyjesi = "úlken" if jası >= 18 else "kishi"

6. Cikllar

# For ciklı
for i in range(5):
    print(i)

# While ciklı
san = 0
while san < 5:
    print(san)
    san += 1

# Break hám continue
for i in range(10):
    if i == 3:
        continue  # 3-ti ótkizip jiberiw
    if i == 7:
        break    # 7-de toqtaw
    print(i)

7. Funkciyalar

# Funkciya járiyalaw
def sálemle(atı):
    """Funkciya haqqında qısqa maǵlıwmat"""
    return f"Sálem, {atı}!"

# Funkciyani shaqırıw
print(sálemle("Azamat"))

# Defolt parametrli funkciya
def esapla(a, b=1):
    return a + b

print(esapla(5))      # 6
print(esapla(5, 2))   # 7

# Lambda funkciya (bir qatarlı funkciya)
kvadrat = lambda x: x**2
print(kvadrat(4))     # 16

8. Dizimler (Lists)

# Dizim jaratıw
sanlar = [1, 2, 3, 4, 5]
atlar = ["Azat", "Beknazar", "Gúlnara"]

# Dizimge elementler qosıw
sanlar.append(6)           # Aqırına qosıw
sanlar.insert(0, 0)       # Belgili ornına qosıw

# Dizimnen elementti óshiriw
sanlar.remove(3)          # Mánisi boyınsha óshiriw
del sanlar[0]             # Indeksi boyınsha óshiriw

# Dizimdi sortlaw
sanlar.sort()             # Ósiwshi tártipte
sanlar.sort(reverse=True) # Kemeyiwshi tártipte

9. Ámeliy másele
Mısal 1: Studentler dizimi

def studentler_dizimi():
    studentler = []
    
    while True:
        atı = input("Student atın kiritiń (shıǵıw ushın 'q' basıń): ")
        if atı.lower() == 'q':
            break
            
        jası = int(input("Jasın kiritiń: "))
        bahası = float(input("Ortasha bahasın kiritiń: "))
        
        student = {
            'atı': atı,
            'jası': jası,
            'bahası': bahası
        }
        
        studentler.append(student)
    
    # Nátiyjelerdi kórsetiw
    print("\nStudentler dizimi:")
    for student in studentler:
        print(f"Atı: {student['atı']}, Jası: {student['jası']}, Bahası: {student['bahası']}")

studentler_dizimi()

Mısal 2: San tabıw oyını

import random

def san_tabıw_oyını():
    jasırın_san = random.randint(1, 100)
    urınıslar = 0
    
    print("1 den 100 ge shekem san oyladım")
    
    while True:
        urınıslar += 1
        tájiriybe = int(input("Sandı kiritiń: "))
        
        if tájiriybe < jasırın_san:
            print("Úlkenrek san kiritiń")
        elif tájiriybe > jasırın_san:
            print("Kishirek san kiritiń")
        else:
            print(f"Qutlıqlaymız! {urınıslar} urınısta taptıńız!")
            break

san_tabıw_oyını()

Bul Python sintaksisiniń tiykarǵı elementlerin qamtıydı. Programmalastırıwdı úyreniw dawamında bul bilimlerdi ámeliyatta qollanıw hám jańa sintaksislik múmkinshiliklerdi úyreniw maqsetke muwapıq.