4-ámeliy jumıs: Python programmalastırıw tilinde ózgeriwshiler

# Ózgeriwshi - bul maǵlıwmatlardı saqlaw ushın qollanılatuǵın konteyner
atı = "Azamat"        # tekst ózgeriwshisi
jası = 25             # san ózgeriwshisi
salmaǵı = 75.5        # haqıyqıy san ózgeriwshisi
student = True        # logikalıq ózgeriwshi

# Durıs atlar
atı = "Azamat"
student_atı = "Beknazar"
studentJası = 20
MAKSIMAL_BAL = 100
_jasırın = "qupiya"

# Nadurıs atlar (qáte)
# 1san = 10          # San menen baslanıwı múmkin emes
# atı-familiya = "X" # Defis qollanılmaydı
# for = 5            # Python gilt sózlerin qollanıw múmkin emes

# Bir ózgeriwshige mánis beriw
x = 10

# Bir neshe ózgeriwshige birdey mánis beriw
a = b = c = 0

# Bir neshe ózgeriwshige hár qıylı mánisler beriw
atı, jası, qala = "Azamat", 25, "Nókis"

# Mánislerdi almastırıw
a, b = 5, 10
a, b = b, a  # a hám b mánislerin almastırıw

# Tiykarǵı maǵlıwmat tipleri
tekst = "Python"                  # str (string - tekst)
pútin_san = 42                    # int (integer - pútin san)
haqıyqıy_san = 3.14              # float (haqıyqıy san)
logikalıq = True                  # bool (boolean - ras/jalǵan)
dizim = [1, 2, 3]                # list (dizim)
kortej = (1, 2, 3)               # tuple (ózgertilmeytuǵın dizim)
kóplik = {1, 2, 3}               # set (kóplik)
sózlik = {'atı': 'Azamat'}       # dict (sózlik)
heshbir = None                    # NoneType (bos mánıs)

# Maǵlıwmat tiplerin tekseriw
print(type(tekst))         # <class 'str'>
print(type(pútin_san))     # <class 'int'>
print(type(haqıyqıy_san))  # <class 'float'>

# San tiplerin almastırıw
x = 10
float_x = float(x)    # 10.0
str_x = str(x)        # "10"

# String tipine almastırıw
y = 3.14
str_y = str(y)        # "3.14"

# Sanǵa almastırıw
san_tekst = "42"
san = int(san_tekst)  # 42

# Arifmetikalıq ámeller
a = 10
b = 3

qosıw = a + b         # 13
alıw = a - b          # 7
kóbeytiw = a * b      # 30
bóliw = a / b         # 3.3333...
pútin_bóliw = a // b  # 3
qaldıq = a % b        # 1
dáreje = a ** 2       # 100

# Qısqasha jazıw usılları
san = 5
san += 2   # san = san + 2
san -= 1   # san = san - 1
san *= 3   # san = san * 3
san /= 2   # san = san / 2

# Tekst ózgeriwshileri menen ámeller
atı = "Azamat"
familiya = "Berdimuratov"

# Tekstlerdi bekkemlew
tolıq_atı = atı + " " + familiya

# f-string arqalı formatlaw
jası = 25
tekst = f"Menin atım {atı}, men {jası} jastaman"

# Tekst metodları
atı_úlken = atı.upper()          # "AZAMAT"
atı_kishi = atı.lower()          # "azamat"
uzınlıq = len(atı)               # 6
ornı = atı.find('a')             # 0 (birinshi 'a' háribiniń ornı)
almastırıw = atı.replace('a', 'á') # "Ázámát"

def student_maǵlıwmatları():
    # Student maǵlıwmatların kiritıw
    atı = input("Student atın kiritiń: ")
    jası = int(input("Jasın kiritiń: "))
    bahası = float(input("Ortasha bahasın kiritiń: "))
    student = True
    
    # Maǵlıwmatlardı sózlik túrinde saqlaw
    student_maǵlıwmat = {
        'atı': atı,
        'jası': jası,
        'bahası': bahası,
        'student_status': student
    }
    
    # Maǵlıwmatlardı kórsetiw
    print("\nStudent maǵlıwmatları:")
    for key, value in student_maǵlıwmat.items():
        print(f"{key}: {value}")
    
    # Qosımsha esaplawlar
    kelesi_jıl_jası = jası + 1
    stipendiya_huqıqı = bahası >= 4.0
    
    print(f"\nKelesi jılǵı jası: {kelesi_jıl_jası}")
    print(f"Stipendiya huqıqı: {stipendiya_huqıqı}")

student_maǵlıwmatları()

def awqat_bahası_esaplaw():
    # Bahalardı saqlaw
    bahalar = {
        'nan': 2000,
        'sút': 8000,
        'gósh': 45000,
        'alma': 15000
    }
    
    # Satıp alınǵan awqatlardı esaplaw
    jámi_baha = 0
    satıp_alınǵanlar = {}
    
    while True:
        awqat = input("Awqat atın kiritiń (shıǵıw ushın 'q' basıń): ")
        if awqat.lower() == 'q':
            break
            
        if awqat in bahalar:
            muǵdarı = float(input(f"{awqat} muǵdarın kiritiń (kg/dana): "))
            satıp_alınǵanlar[awqat] = muǵdarı
            jámi_baha += bahalar[awqat] * muǵdarı
        else:
            print("Bunday awqat joq!")
    
    # Nátiyjeleri kórsetiw
    print("\nSatıp alınǵan awqatlar:")
    for awqat, muǵdar in satıp_alınǵanlar.items():
        baha = bahalar[awqat] * muǵdar
        print(f"{awqat}: {muǵdar} x {bahalar[awqat]} = {baha} som")
    
    print(f"\nJámi baha: {jámi_baha} som")

awqat_bahası_esaplaw()